Terdapat banyak bukti yang menunjukan bahawa kewujudan kulat dan kelembapan di dalam sesebuah bangunan membawa risiko kesihatan yang buruk kepada penghuni beangunan tersebut. Sebagai sebuah pembunuh senyap, kulat boleh menyebabkan masalah yang tidak kelihatan seperti kualiti udara yang lemah, pencemaran aliran udara dan pelbagai jenis alergen.
Artikel ini diterjemah dari Mould and indoor air quality in your house: What you should know oleh Ahsraf Wahab.
Kualiti udara dalaman, sick building syndrome, penyakit berkaitan bangunan, dan kesihatan persekitaran selalunya dikaitkan dengan kelembapan di dalam bangunan. Keadaan sebegini disebabkan oleh kerosakan air, kebocoran, bintik basah, dan merupakan suatu masalah yang terdapat di banyak negara. Malah, semenjak zaman 1990-an lagi, masalah kulat dan jangkitan mikrob sudah menjadi kebimbangan orang ramai.
Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) juga sudah menerbitkan “Garis Panduan WHO untuk Kualiti Udara Dalaman: Kelembapan dan Kulat” pada tahun 2009 bagi menangani kebimbangan masyarakat global mengenai pertumbuhan mikrob yang diakibatkan oleh kelembapan dalam bangunan. Pelbagai penyelidikan dan penerbitan saintifik telah mendapati bahawa kulat yang boleh dilihat mempunyai kaitan dengan penyakit seperti asma, semput dan resdung.
Risiko kulat dalam kediaman di Malaysia
Kita tinggal di kawasan beriklim tropika yang mempunyai hujan yang banyak dan keadaan panas sepanjang tahun. Purata taburan hujan tahunan boleh mencapai 2500mm manakala suhu purata adalah 27°C. Secara amnya, kelembapan persekitaran adalah tinggi iaitu kelembapan relatif (RH) melebihi 60% pada waktu siang dan mencecah 100% pada waktu malam di persekitaran luar.
Berbanding dengan cuaca panas dan lembap di luar, kelembapan relatif dalam persekitaran tertutup adalah dalam julat 60% hingga 70% RH di dalam sebuah bangunan. Bagaimanapun, di kawasan yang mempunyai kelembapan yang lebih tinggi seperti tandas, dapur, dinding luar yang tidak berlorek, permukaan longkang dan kawasan membasuh, RH adalah lebih tinggi. Tompok kulat bulat yang berwarna hitam, kekuningan, hijau atau coklat boleh didapati dengan mudah di tempat-tempat ini. Seterusnya, bintik bulat ini boleh ditemui pada siling bocor dan di Malaysia, dianggap sebagai kesan biasa sahaja yang sering diabaikan.
Pakar mikrobiologi Universiti Malaya Prof Dr Vikineswary Sabaratnam telah mengkaji bintik-bintik kulat yang diambil dari dinding-dinding luar bangunan di seluruh Malaysia. Beliau berjaya mengasingkan lebih daripada 100 jenis mikroorganisma daripada sampel tersebut, termasuk acuan, bakteria, virus, alga, protozoa dan haiwan mikroskopik, hama dan juga tumbuhan. Kebanyakan mikroorganisma ini tidak berbahaya namun sebilangan daripadanya merupakan patogen yang membahayakan kesihatan.
Apakah yang menyebabkan kulat di dalam rumah?
Persekitaran tertutup biasanya mengandungi spora kulat, bakteria dalam udara dan mikroorganisma lain, dan semuanya menunggu keadaan yang boleh membantu pertumbuhan mereka. Mereka mendapat nutrien daripada bahan berserabut dan selulosa seperti upholsteri dan perabot kayu, papan lapis, papan serpai, papan MDF, cat, sisa makanan dan dinding yang mengelupas. Paras dan suhu oksigen yang normal bagi kawasan tertutup (29°C hingga 34°C) adalah kondusif untuk pertumbuhan mikroorganisma. Akibatnya, tahap lembapan menjadi keadaan penentu dalam pertumbuhan mikroorganisma.
Penghuni bangunan tidak seharusnya menunggu kulat untuk tumbuh, sebaliknya mereka harus sentiasa waspada dengan tahap kelembapan di rumah mereka. Secara umum, kulat mula tumbuh sekiranya kelembapan berlarutan sehingga lebih daripada 24 jam.
Ruang tertutup yang lembap juga menarik hama habuk, anai-anai, serangga, lipas dan tikus. Tambahan pula, pertumbuhan mikrob yang disebabkan oleh kelembapan dalaman mempunyai kaitan dengan alahan dan jangkitan pada saluran pernafasan dan kulit buat mereka yang mempunyai sistem imun yang terjejas, semakin merosot atau kurang berkembang.
ARTIKEL MENARIK UNTUK ANDA
Kebocoran antara tingkat: Siapa yang bertanggungjawab untuk kos pembaik pulih?
15 petua mesra alam yang berkesan bagi menghalau serangga perosak di rumah
Sejauh manakah bahaya kulat di dalam rumah?
Memandangkan kebanyakan rakyat Malaysia menghabiskan kira-kira 90% masa mereka di dalam rumah, kehadiran bakteria dan kulat yang berlebihan dalam bangunan menimbulkan ancaman kepada kesihatan, walaupun pada orang dewasa yang kelihatan sihat. Sebahagian spesies bakteria dan kulat boleh menghasilkan spora dan/atau endoskop. Mereka boleh menghasilkan enzim yang menyebabkan pereputan pada bahan binaan dan seterusnya memberi kesan buruk kepada integriti struktur dan keaslian bangunan. Selain itu, mikroorganisma ini menghasilkan bau hapak yang tidak menyenangkan.
Menurut Kod Amalan Industri untuk Kualiti Udara Dalaman 2010 di Malaysia, orang dewasa yang sihat mempunyai rintangan terhadap mikroorganisma dalam udara dengan jumlah bilangan bakteria sehingga 500 CFU/m3 dan jumlah bilangan kulat sebanyak 1,000 CFU/m3. Walau bagaimanapun, golongan muda, tua, sakit dan hamil mempunyai imuniti yang lebih rendah dan lebih mudah terdedah kepada jangkitan patogen dalam udara ini.
Apakah masalah kesihatan yang disebabkan oleh kulat?
Apabila kulat tumbuh subur dalam persekitaran ruang tertutup yang lembap, ia menghasilkan bahan-bahan seperti mikotoksin dan sebatian organik meruap mikrob (mVOC) yang menyebabkan bau hapak. Adakalanya bahan sebegini adalah toksik. Dalam persekitaran tertutup yang kurang pengudaraan, kepekatan toksin ini dalam udara meningkat dari semasa ke semasa dan menyebabkan kejatuhan kualiti udara berkurangan. Seandainya toksin ini disedut (dihidu), ia boleh menyebabkan kesan jangka pendek kepada sistem imunosupresi seseorang, dermatosis yang teruk pada kulit, dan kemungkinan juga kanser.
Penyedutan spora dan serpihan kulat secara berlebihan boleh menyebabkan sistem imun badan bertindak balas terhadap alergen ini dan membawa kepada gejala seperti batuk, gatal mata dan penyakit yang lain. Untuk sebahagian orang lain, alahan acuan dikaitkan dengan penyakit asma.
Pendedahan yang berterusan mengakibatkan kesukaran bernafas dan gejala lain yang berkaitan. Menurut Pusat Kawalan dan Pencegahan Penyakit (CDC) Amerika, kanak-kanak di rumah yang mempunyai kulat yang boleh dilihat adalah 49% lebih berkemungkinan menghidap asma berbanding mereka yang tidak. Di samping itu, risiko alahan hidung adalah 39% lebih tinggi di kalangan kanak-kanak di rumah berkulat.
Pendedahan berterusan kepada bakteria dan spora kulat, serpihan dan metabolit (mikotoksin dan mVOC) boleh melemahkan sistem imun dan mengakibatkan alahan, dan seterusnya jangkitan yang lain.
Gejala penyakit kulat
Satu kajian pada tahun 2004 yang dilakukan oleh Institut Perubatan Amerika Syarikat telah menyenaraikan beberapa kesan buruk kepada kesihatan akibat dari ruang tertutup yang lembap:
- Gejala saluran pernafasan bahagian atas seperti hidung tersumbat, resdung, bersin, hidung berair atau gatal, sinusitis dan sakit tekak.
- Gejala saluran pernafasan bahagian bawah seperti batuk berkahak, berdehit, dada sesak dan sesak nafas.
- Hypersensitivity pneumonitis, yang merupakan penyakit paru-paru akibat daripada pendedahan kepada antigen yang disedut bersama pelbagai habuk organik. Gejala termasuk batuk kering, sesak nafas, demam, dan adakalanya acute bronchospasm.
- Penyakit berkaitan kulat pada orang yang sistem imunnya terjejas teruk dan yang mempunyai penyakit paru-paru obstruktif kronik (COPD). Orang yang mengalami gangguan imun yang teruk termasuk mereka yang menjalani kemoterapi kanser pada dos yang tinggi dan juga penerima baru pemindahan organ pepejal.
- Jangkitan pernafasan yang boleh disebabkan oleh pendedahan kepada kulat, termasuk Aspergillus spp. dan Fusarium spp.
- Potensi jangkitan paru-paru akibat daripada pendedahan kepada kulat seperti Aspergillus, pada orang yang mempunyai beberapa gangguan paru-paru kronik termasuk cystic fibrosis dan asma.
Adakah pencemaran kulat di Malaysia teruk?
Sebuah kajian pada 2011 mengenai hubungan di antara asma dan DNA kulat, alergen dan mikotoksin dilakukan oleh saintis Sweden di dua sekolah menengah di Johor dan mereka mendapati paras kulat adalah tinggi dan mikotoksin dikesan dalam 22% kelas yang terlibat di dalam kajian tersebut.
Jumlah DNA kulat tersebut adalah 50 kali lebih tinggi daripada kajian mengenai pusat-pusat jagaan harian di Sweden yang menggunakan kaedah persampelan yang sama. Ini disebabkan oleh keadaan iklim yang panas dan lembap di Malaysia yang kondusif untuk pertumbuhan mikrob. Boleh disimpulkan bahawa sekolah-sekolah Malaysia mudah terdedah kepada DNA kulat dan alergen kucing dan penyakit asma dan gejala pernafasan yang lain doktor dalam kalangan pelajar sering berlaku.
Bagaimana untuk mengelakkan jangkitan kulat di rumah anda?
Peningkatan hujan, ribut petir dan banjir yang disebabkan oleh kesan rumah hijau global telah menjadikan kawalan lembapan sangat mencabar di Malaysia. Anda harus beri perhatian kepada pertumbuhan kulat bukan sahaja di dalam rumah tetapi juga di bahagian luar. Angin selaju 15 hingga 20 knot boleh membawa spora kulat pada dinding luar ke dalam rumah anda melalui pintu, tingkap dan bukaan lain.
Sistem kalis air
Pemasangan sistem kalis air di kawasan yang kerap basah (tandas, kawasan dobi, dapur) perlu dibuat seperti berikut: pembinaan fillet sudut 25mm X 25mm, penggunaan kompaun kalis air yang sangat kenyal dan berpelekat, pemaparan simen dan pemasangan jubin dengan kecerunan yang dikehendaki ( Penurunan 1 inci setiap 10 kaki). Ini adalah untuk mengelakkan resapan air sisa daripada graviti dan sedutan kapilari ke dinding bersebelahan.
Sistem paip di rumah anda juga memerlukan penyelenggaraan yang kerap. Paip keluli mudah berkarat dan bocor kerana ia terdedah kepada klorin dalam air domestik. Bahan paip dan pengedap lain seperti PVC, ABS dan PE juga mempunyai jangka hayat purata 15 tahun.
Ketahui lebih di sini: Sistem kalis air untuk bilik mandi: Panduan untuk pemilik rumah
Saliran air hujan
Cerun dengan kecerunan yang mengalirkan air hujan dari bangunan (contohnya 5% kecuraman, 6 inci setiap 10 kaki) adalah penting untuk mengelakkan sedutan kapilari (pengangkutan cecair dalam pepejal berliang) air hujan melalui asas tapak dan lantai.
Sekiranya kecuraman bumi tidak dapat diubah untuk saliran yang betul, pemasangan sistem saliran bawah tanah boleh membantu menghalang air bawah tanah daripada menembusi ke dalam bangunan.
Bahan binaan yang perlu dielak atau dikurangkan
Bahan higroskopik dan kayu lembut yang digunakan dalam bangunan juga terdedah kepada pertumbuhan mikrob. Ini termasuk fabrik, papan lapis, papan serpai, papan MDF, lantai kayu, permaidani, kayu untuk bumbung, dan perabot. Kandungan lembapan dalam bahan-bahan tersebut melebihi 10%. Walaupun pada tahap kelembapan yang lebih rendah, contohnya 65% RH, udara yang bersebelahan dengan permukaan ini akan mencapai titik embun pada waktu malam (apabila suhu lebih rendah), menjadikannya mesra kepada pertumbuhan mikrob.
Resapan wap
Iklim panas dan lembap negara kita menyebabkan resapan wap ke dalam bangunan akibat daripada tekanan wap yang lebih tinggi di persekitaran luar. Lantaran itu, bahan kalis resapan wap adalah diperlukan bagi mengelakkan aliran masuk lembapan yang tinggi. Di kawasan yang mempunyai latitud rendah, pengedap dan sistem salutan pada dinding luar biasanya digunakan kerana kemudahan penggunaan dan kos yang rendah.
Wap juga terhasil apabila kita bernafas dan melakukan aktiviti harian seperti mandi, membasuh, pembakaran, pengeringan kain dan memasak. Akuarium, tumbuh-tumbuhan, dan haiwan peliharaan juga menyumbang kepada kelembapan di ruang tertutup Wap yang dihasilkan perlu dialih keluar menggunakan kipas ekzos, tudung memasak, sistem bumbung berventilasi dan ventilator.
Pengurusan pemeluwapan (condensation)
Pemeluwapan air boleh menyebabkan permukaan yang basah dan juga menggalakkan pertumbuhan mikrob berlaku. Oleh kerana cuaca di negara ini adalah panas, penggunaan penghawa dingin merupakan suatu kebiasaan. Di bangunan kediaman, penghawa dingin yang berasingan biasanya digunakan. Penggunaan penghawa dingin yang berpanjangan boleh menyebabkan penyejukan dinding yang boleh meluas ke permukaan luar rumah anda. Pemeluwapan berlaku pada dinding luar apabila permukaan dinding sejuk menghadapi udara luar yang lembap.
Tiub kuprum yang digunakan oleh penyejuk yang menyambungkan kipas dalam kediaman dengan pemeluwap luaran mestilah terlindung dengan secukupnya. Kebocoran akibat pemeluwapan boleh berlaku dengan penebat yang tidak mencukupi dan pembungkusan pada sambungan tiub penebat. Cara terbaik ialah menggunakan penebat berganda tanpa mengetatkan pada sambungan tiub penebat tersebut.
BACA: Bagaimana untuk menghapuskan kulat dan kulapuk buat selama-lamanya
Mitos mengenai kualiti udara ruang tertutup dan kawalan biologi dan kulat
Terdapat beberapa mitos biasa dikaitkan dengan kawalan kualiti udara dan pembersihan pencemaran biologi di Malaysia, namun semua ini tidak lain daripada pembaikan pantas yang tidak menangani masalah asas pencerobohan lembapan yang membawa kepada pertumbuhan mikrob. Dalam banyak keadaan, apabila gejala pencemaran ditutup dengan cara ini, ia membawa kepada kesan sampingan yang lain.
Pembersih ozon
Lapisan ozon terdiri daripada tiga atom oksigen dengan ikatan molekul yang tidak stabil dan merupakan agen pengoksidaan yang kuat. Sebahagian vendor mendakwa bahawa penjana ozon yang dijual sebagai pembersih udara boleh membersihkan udara melalui pengoksidaan bahan pencemar organik, termasuk bahan cemar biologi seperti bakteria dan kulat. Mereka juga mendakwa bahawa penjana ozon ini adalah selamat untuk kegunaan di ruang tertutup. Bagaimanapun, dakwaan sedemikian telah disangkal oleh pakar perubatan.
Kepekatan gas ozon berada pada paras yang selamat pada tahap 0.05ppm. Namun, pada tahap 0.05ppm, bukti sains menunjukkan bahawa ia mengambil masa terlalu lama untuk tindak balas pengoksidaan berlaku. Seterusnya, bagi kebanyakan bahan kimia yang mudah bertindak balas dengan ozon, tindak balas boleh membentuk pelbagai produk sampingan yang berbahaya.
Pengion
Pengion (ioniser), atau pembersih udara elektronik, ialah peranti yang menyebarkan ion bercas negatif (dan/atau positif) ke udara. Ion ini melekat pada zarah di udara, memberikannya cas negatif (atau positif) supaya zarah boleh melekat pada permukaan berdekatan seperti dinding atau perabot, atau antara satu sama lain dan mendap keluar dari udara. Dalam kajian terkini, pengion didapati kurang berkesan dalam mengeluarkan zarah habuk, asap tembakau, debunga atau spora kulat.
Penapis udara
Sistem penapisan udara yang dipasang di bangunan kediaman dan komersial direka untuk memerangkap habuk zarah. Walau bagaimanapun, penapisan habuk zarah besar tidak begitu berkesan apabila ia terkumpul dalam awan habuk yang besar. Lebih banyak zarah habuk akan jatuh mendap ke tanah berbanding yang sampai ke penapis. Penapis Udara Zarah Berkecekapan Tinggi (HEPA) dan kipas bertiup kuat adalah lebih berkesan bagi tujuan ini.
Namun begitu, penapisan udara tidak dapat mengeluarkan gas yang mencemarkan seperti mikotoksin dan mVOC yang dihasilkan oleh kulat dan bakteria.
Semburan minyak wangi
Bakteria dan pembasmi kuman boleh membunuh dan membuang mikroorganisma. Semburan biosid dan antimikrob boleh memudaratkan manusia, haiwan peliharaan dan hidupan liar jika tidak digunakan dengan betul. Bahan kimia ini hanya boleh digunakan untuk merawat mikroorganisma pada permukaan dan struktur dan mengikut cara yang ditetapkan oleh agensi kerajaan.
Salutan anti-mikrob
Salutan anti-mikrob yang menggabungkan bahan nano silver dan bahan kimia desinfektan yang lain sukar digunakan pada kawasan tersembunyi di mana mikroorganisma tumbuh – ini termasuk bahagian dalaman sekatan dan penebat papan gipsum, saluran udara, dan kekuda bumbung kayu. Salutan ini tidak boleh digunakan untuk tujuan kawalan kelembapan.
Kesimpulan
Walaupun kajian saintifik masih terhad, ia menunjukkan bahawa pembiakan bakteria dan kulat di bangunan Malaysia merupakan perkara yang sering berlaku. Kita perlu menggunakan pendekatan sistematik untuk mencegah pencemaran mikrob di ruang tertutup dengan memastikan kekeringan, dan kebersihan bangunan. Mencegah kelembapan adalah kunci untuk mengekalkan kualiti udara di ruang tertutup dan kesihatan persekitaran dalam jangka masa panjang.
Reka bentuk yang betul, kawalan kualiti pembinaan dan penyelenggaraan rutin juga diperlukan untuk kawalan lembapan dan pencegahan pencemaran mikrob. Pada masa ini, keperluan berkanun berkaitan pertumbuhan mikrob dan had pendedahan di Malaysia tersedia untuk bangunan komersial dan perindustrian sahaja. Kita boleh merujuk kepada Persatuan Pembinaan Bangunan (BCA) Singapura, yang menggariskan banyak amalan industri yang baik dalam pembinaan, termasuk kalis air pada dinding perimeter luar dan penanam, laluan kalis lembap, pemasangan bata dan melepa yang betul, pengendalian bahan dan penggunaan pengedap. Walaupun syor ini tidak diwajibkan di Malaysia, ia adalah langkah yang baik yang harus kita pertimbangkan.
JANGAN KETINGGALAN
Bina rumah sendiri atau beli rumah yang sudah siap? Mana yang lebih baik?
10 tip halau agas dari rumah dan cara hilangkan gatal akibat gigitannya
24 servis pembersihan rumah profesional di Malaysia